Na een strijd van meer dan vijf jaar, heeft Fernando Ricksen de strijd tegen de slopende ziekte Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) moeten opgeven. Fernando is niet meer. Hij is op 43-jarige leeftijd overleden in Schotland, het land waar hij als voetballer zijn grootste successen vierde. De toestand van de eens zo trotse voetballer ging haast per dag achteruit, maar niemand die ALS zó lang op redelijke afstand wist te houden. En dat maakte hem niet alleen populair, het leverde hem een heldenstatus op. Ondanks dat er heel wat viel aan te merken op zijn levensstijl, zal Fernando voor altijd in onze gedachten blijven voortleven als die enorme vechter. Rust zacht, Fernando…

Fernando Ricksen ziet het levenslicht op 27 juli 1976 in Passart, Hoensbroek. In die wijk groeit hij op, samen met zijn jongere broer, Pedro. De twee ventjes blijken drukke baasjes te zijn en om wat energie kwijt te raken gaan ze voetballen bij EHC. Later stappen beiden over naar RKONS. Ondertussen valt het talent van Fernando scouts op en hij wordt benaderd om bij Roda JC te gaan voetballen. Dat doet Fernando ook, maar na een paar seizoenen heeft hij het gevoel stil te staan in zijn ontwikkeling en hij belt Fred van Barneveld op met de vraag of hij naar Fortuna mag overstappen.


Fernando Ricksen wordt vernoemd naar ABBA’s wereldhit ‘Fernando’

Fortuna hapt snel toe, want Fernando zal vast en zeker een goed duo vormen met Fortuna’s groeibriljant, Mark van Bommel. Na twee seizoenen tekenen Ricksen en Van Bommel, samen met André van der Zander, hun eerste profcontract bij Fortuna. Daar waar Van der Zander niet doorbreekt, zet Fernando in het seizoen 1993-1994, samen met Van Bommel, zijn eerste stappen in het profvoetbal. Het daaropvolgende seizoen leert iedereen Fernando pas écht kennen.

De club heeft inmiddels Pim Verbeek aangesteld als trainer en hij start helemaal opnieuw. De oude garde wordt vervangen en voortaan gaat Fortuna door met veelal jeugdspelers. Dat gaat ten koste van ‘Mister Fortuna‘, René Maessen. De routinier speelt zijn hele carrière voor Fortuna (495 wedstrijden in totaal verdeeld over Eredivisie, Eerste Divisie, beker en Europa) maar moet zijn plek afstaan aan Fernando en sluit niet lang daarna zijn actieve spelerscarrière af.

Het wordt een geweldig jaar waarin Fortuna zich kroont tot kampioen van de Eerste Divisie. Verbeek heeft van jonge talenten en enkele meer ervaren spelers een prima mix gesmeed en mag het één seizoen later op het hoogste niveau proberen.

Voor Fernando een ideaal scenario. De club zet een stap voorwaarts en hijzelf groeit mee. Hij groeit zelfs zó hard dat het er alle schijn van heeft dat zijn plafond niet bij Fortuna ligt. Des te verrassender dat hij na twee seizoenen Eredivisie vertrekt en kiest voor AZ, dat dan in de Eerste Divisie speelt, maar zich wel gesterkt voelt met de kapitaalkrachtige Dirk Scheringa als roerganger.

De Sittardse fans, die hun hart aan Fernando hebben verpand, nemen hem zijn overstap bijzonder kwalijk. Aan zijn eindeloze gebuffel, maar ook aan zijn scorend vermogen komt een einde. De uitdrukking ‘Ricksen, kick ze’ mag in de prullenmand.

Maar Fortuna heeft feitelijk geen poot om op te staan. Scheringa legt lachend de gevraagde transfersom op tafel en weg is Fernando. Het zorgt ervoor dat Jacques Opgenoord, Pim Verbeek (die Fernando zelfs aanmoedigde een volgende carrièrestap te zetten) en ook Fernando de drie meest gehate personen worden rondom de club.

Na ± 10:30 kopt Fernando Fortuna’s vierde treffer achter Ed de Goey; Fortuna speelt gelijk tegen Feyenoord

In zijn eerste seizoen in Alkmaar wordt AZ glorieus kampioen van de Eerste Divisie. Natuurlijk ook niet gek. Scheringa heeft een Eredivisiewaardige selectie bijeengekocht die met twee vingers in haar neus door de Eerste Divisie wandelt.

Het seizoen daaropvolgend speelt AZ weer Eredivisie en komt ook in Sittard langs. Supporters kijken reikhalzend uit naar het weerzien met oude bekenden. Want niet alleen Fernando staat onder contract bij AZ. Ook Robert van der Weert (prototype ‘broodvoetballer’) en de voormalig Roda JC-spelers Max Huiberts en Barry van Galen spelen mee. Toch valt de vijandigheid jegens Fernando en AZ uiteindelijk mee, in tegenstelling tot het daaropvolgende seizoen.

Inmiddels heeft AZ ook Urvin Lee uit Sittard weggelokt en timmert flink aan de weg. Dat alles erop lijkt dat de Alkmaarders Fortuna voorbij zijn gestoken wekt natuurlijk ook enige wrevel op. In het wedstrijdverslag uit fanzine ‘Frontline’ wordt uitgebreid stilgestaan bij het treffer tussen Fortuna en AZ.


Fernando Ricksen ten voete uit: hij geeft altijd en overal 100%

Na drie seizoenen AZ is Fernando weer klaar voor een stap hogerop. Hij kiest voor Schotland en gaat bij Glasgow Rangers FC spelen. Schotland is weliswaar geen groot voetballand, maar ‘The Gers’ weten een resem aardige spelers naar Glasgow te lokken en gokken op Europese successen. Fernando past zich moeiteloos aan het Schotse voetbal aan, debuteert in het Nederlands XI-tal (waarvoor hij 12 maal uitkomt), maar langzaam maar zeker sijpelen ook de eerste berichten over drank- en drugsgebruik door. Daar blijft het niet bij. Fernando raakt ook betrokken bij vechtpartijen en maakt zich onmogelijk bij Rangers FC.

Dick Advocaat, de man die Fernando naar Schotland haalde, bevrijdt Fernando ook deze keer uit een benarde positie en haalt hem naar FC Zenit Sint-Petersburg. Fernando kent er een veelbelovende start, maar vervalt in oude fouten. Na vier jaar Zenit lijkt aan de voetbalcarrière van Fernando een vroegtijdig einde te komen.

Maar Fernando kan het voetbal niet missen. Hij keert terug naar Nederland, wordt jeugdtrainer bij Fortuna en vraagt aan Wim Dusseldorp of hij met de selectie mag meetrainen. Fortuna is, ondanks alles, altijd zijn club gebleven en hij wilt proberen terug te keren als profvoetballer. Tijdens de training blijkt Fernando een meerwaarde te zijn en maakt uiteindelijk een rentree op de velden. Fortuna biedt hem een contract aan en zijn terugkeer is meteen succesvol. In de ijzige koude wordt RKC (dat op dat moment 10 keer zoveel punten heeft) in eigen huis met 2-3 verslagen. Als doelpuntenmaker Lars Gulpen wordt gevraagd hoe het kan dat Fortuna als slotlicht ‘zomaar’ bij RKC wint is zijn antwoord veelbetekenend: ‘Ik heb alleen maar naar Fernando geluisterd’. Typerend voor Fernando’s onverzettelijkheid is de doodschop die hij op de achterlijn uitdeelt aan Roald van Hout. Met Fernando in de ploeg hoef je voor niemand bang te zijn!

Van St. Petersburg naar Sittard; van nummer 25 naar nummer 2

Fernando speelt een sleutelrol in de handhaving van Fortuna, ondanks dat het op de slotdag verliest van RKC (dat dankzij een 1-2 overwinning het kampioenschap veiligstelt). Fernando verlaat meteen het veld en ‘viert’ geen handhaving. Sterker nog: hij spuwt in de media zijn gal over de mentaliteit van de spelersgroep. Typisch Fernando; hij is nog altijd de winnaar van weleer!

Zijn enorme strijdershart stuwt zijn populariteit de hoogte in en zorgt ervoor dat hij een voorbeeld wordt voor velen. Om dat gevoel onder woorden te brengen wordt een parodie bedacht op ABBA’s wereldhit ‘Fernando’, waarnaar hij zelf is vernoemd. En dat zorgt voor kippenvelmomenten, zoals na afloop van de uitwedstrijd bij FC Oss, seizoen 2012-2013.

He’ll do anything to win the game,
He has no shame, Fernando
He’s our legend and he’ll kick your ass,
Like no one has, Fernando
And if he pops an elbow in your face,
There’s no regret
He’ll do anything to win the game,
He has no shame, Fernando…

Maar Fernando merkt steeds vaker dat zijn lichaam zijn geest niet meer kan bijbenen. Hij wordt ouder en blessuregevoeliger waardoor zijn rol kleiner wordt. Het seizoen 2012-2013 wordt zijn laatste in het geel-groen. Zijn lichaam is op na een slopend leven op en naast het veld. Maar zijn ijzersterke mentaliteit die verliest hij niet. Nooit. Want ondanks dat Fortuna alles geeft (Fortuna verliest kansloos bij Cambuur) is Fernando boos en teleurgesteld.

Fernando staat als eerste bij het uitvak om de 54 meegereisde fans te bedanken voor hun aanwezigheid

Fernando speelt na de wedstrijd bij Cambuur nog maar zes wedstrijden voor Fortuna. Na afloop van het seizoen maakt Fernando bekend te stoppen met het spelen van profvoetbal. Volledig stoppen doet hij niet, want hij stapt over naar RKSV Minor, waar zijn jongere broer Pedro trainer is.

Vervolgens wordt het stil rondom Fernando. Totdat Fernando op woensdag 30 oktober 2013 op tv verschijnt bij ‘De Wereld Draait Door’. Presentator Matthijs van Nieuwkerk en tafelgast Beau van Erven Dorens ontvangen Fernando die zijn biografie heeft uitgebracht. Maar voordat hij kan uitleggen dat hij geen blad voor de mond neemt in het boek en alle feiten op tafel legt, schiet Fernando vol. Matthijs van Nieuwkerk valt het op dat Fernando wat moeilijk spreekt en dan maakt Fernando bekend te lijden aan de spierziekte Amyotrofische Laterale Sclerose, oftewel ALS.


Fernando doet zijn verhaal bij ‘De Wereld Draait Door’

Het nieuws slaat in als een bom. Veel mensen stellen zich de vraag of de ziekte verband houdt met zijn levensstijl. Maar dat valt niet te bewijzen. Want niet iedereen die lijdt aan ALS heeft er hetzelfde leven als Fernando opzitten. En niet iedereen met dezelfde levensstijl lijdt aan ALS, met andere woorden: een causaal verband is er niet. En dus oogst Fernando prompt veel sympathie bij het publiek. En uiteraard is iedereen ontzettend benieuwd naar de inhoud van zijn biografie. Binnen een mum van tijd is ‘Vechtlust’ nergens meer te krijgen in de Westelijke Mijnstreek.

Tijdens de uitwedstrijd bij Almere City FC hangt een spandoek in het uitvak teneinde Fernando een hart onder de riem te steken. Na afloop neemt kapitein Ramon Voorn het spandoek in ontvangst waarna de spelersgroep zich solidair verklaart met de fans.


De spelers vechten voortaan ook voor Fernando

Het is niet de eerste keer dat ALS actueel is binnen de club. Reeds in het seizoen 2011-2012 wordt rondom de derby met MVV gecollecteerd ten bate van de Stichting ALS. Fortuna-supporter Paul Loete heeft de diagnose ALS gekregen en roept Fortuna-fans op te doneren zodat er verder onderzoek kan worden gedaan naar de (op dat moment) vrij onbekende spierziekte.

Het is een voetnoot tijdens het duel met MVV. Begrijpelijk dat de ernst van de ziekte pas écht tot iedereen doordringt als de ziekte een gezicht krijgt in de vorm van een publiek figuur. In dit geval Fernando. Paul Loete overlijdt op 23 maart 2013. Maar Fernando is ervan overtuigd dat hij de eerste persoon is die de spierziekte gaat overleven. Zijn strijdershart komt boven.

Ook rondom de club maakt zijn spierziekte veel los. In september van 2013 wordt een testimonial georganiseerd ter ere van Mark van Bommel, maar zoiets valt toch ook voor Fernando te realiseren? En inderdaad, mensen slaan aan het organiseren en op 25 mei 2014 is het zover: Fernando speelt mee in zijn eigen testimonial. Een prachtig en emotioneel moment voor de supporters, maar zeker ook voor Fernando zelf.


Veel sfeer en emoties tijdens de testimonial

De selectie van Fortuna neemt het op tegen ‘Team Fernando’ dat een smeltkroes is van een resem (top)voetballers waarmee Fernando al of niet in zijn carrière heeft samengespeeld. En zo vergaapt het Sittardse publiek zich aan bekende namen zoals Ronald de Boer, Giovanni van Bronckhorst, Mark van Bommel, Kevin Hofland, Anatoliy Tymoshchuk, Shota Arveladze en vele andere. Hoogtepunt van de wedstrijd is de 2-5; een penalty die door Fernando zelf wordt benut.

Tijdens het seizoen 2014-2015 raakt bekend dat Fernando aanwezig zal zijn tijdens de derby met Roda JC. Er heerst een enorme rivaliteit tussen de beide mijnstreken, maar als het om de doodzieke Fernando gaat, komen menselijke gevoelens bovendrijven. Ook vanuit Kerkrade ontvangt Fernando steunbetuigingen en het uitvak spoort hem aan door te vechten, chapeau!


Durchhalten Fernando!

De derby wordt met 0-2 verloren, maar er is nog altijd een return in de Parkstad. En precies op de dag dat Fortuna het in Kerkrade tegen Roda JC opneemt, organiseert Glasgow Rangers FC een benefietwedstrijd voor Fernando. Het zorgt ervoor dat supporters moeten kiezen tussen een derby tegen Roda JC of Fernando nog een keer zien voetballen in Schotland. Op 25 januari 2015 is het dan zover. Fernando verschijnt op Ibrox, Fortuna wint met 1-3 in Kerkrade.


Fernando gaat onder luid applaus op de schouders

Door de jaren heen verschijnt Fernando tijdens tal van gelegenheden en dat houdt hem ongetwijfeld op de been. Maar ook zijn mentale kracht komt hem van pas. Het spreekt enorm tot de verbeelding waardoor een groep Fortuna-supporters een crowdfunding op touw zet met het idee om een standbeeld te realiseren van Fernando. Meteen steekt een discussie de kop op of een standbeeld van Fernando wel op zijn plaats is, al is niemand verplicht mee te doen aan de crowdfunding. Maar hoe dichter het opgehaalde bedrag het benodigde eindbedrag nadert, des te meer kijkt iedereen uit naar het eindresultaat.

En dat eindresultaat mag er zijn. Voor de thuiswedstrijd tegen Jong Ajax op 12 januari 2018 wordt het borstbeeld onthuld door een tot tranen toe geroerde Kevin Hofland en Mark van Bommel, in het bijzijn van Fernando zelf. Honderden fans zijn op het speciale moment afgekomen en zien dat Fernando verguld is met zijn eigen borstbeeld.


Fernando krijgt zijn eigen borstbeeld bij het supportershome

Naarmate de tijd vordert worden de momenten dat Fernando in het openbaar verschijnt steeds spaarzamer. Zijn conditie holt achteruit, ondanks zijn enorme wil om tegen ALS te vechten. Spreken gaat niet meer, maar hij kan zich prima helpen met een spraakcomputer.

Als hij in oktober 2018 na een bezoek aan Glasgow wilt terugvliegen naar zijn thuis in Spanje gaat het mis met Fernando. Hij wordt opgenomen in een ziekenhuis met een longinfectie. Als Fernando daarvan is opgeknapt is het eigenlijk het moment om alsnog naar Spanje te vliegen, maar dat laat zijn toestand niet meer toe. Op eigen verzoek kiest hij ervoor zijn laatste levensfase door te brengen in het St. Andrews Hospice in Airdrie. ALS zorgt ervoor dat hij nog maar heel weinig kan, terwijl zijn geest nog prima werkt. Fernando heeft altijd aangegeven niet bang te zijn voor de dood. En die zit hem op de hielen.

Op 28 april 2019 meldt RTL’s ‘VTBL’ dat de conditie van Fernando verder achteruit is gegaan. Hij is sterk vermagerd, praten gaat niet meer en hij kan nog maar moeilijk slikken. Verderleven doet Fernando middels een voedingspomp en een zuurstofmasker. Communiceren gaat alleen nog via een speciale spraakcomputer die hij met zijn ogen bestuurt.

28 juni 2019 wordt in het GoGlasgow Urban Hotel een benefietavond voor Fernando georganiseerd met voormalig Ranger Marvin Andrews, komiek Dee Maxwell, zangeres Lynsey Glen en SkySports-presentator David Tanner. Op tweede Pinksterdag 2019 kondigt Fernando aan dit de laatste benefietavond zal zijn waarbij hij aanwezig is… Zijn conditie is verder achteruitgegaan. Hij kan uitsluitend zijn ogen nog bewegen waarmee hij zijn spraakcomputer aanstuurt.


Een laatste benefietavond voor Fernando

Maar Fernando onderschat zichzelf. Want een maand later viert hij in het St. Andrews Hospice zijn 43e verjaardag! En ondanks dat de levenskwaliteit van Fernando sterk achteruit is gegaan, doet hem de aandacht zichtbaar goed en geniet met volle teugen.

Op 18 september 2019 is Fernando niet meer. Hij heeft geknokt maar het gevecht tegen ALS niet kunnen winnen. Hij is niet de eerste persoon geworden die ALS heeft overwonnen, zoals hij zelf altijd vertelde. Maar zijn onverzettelijkheid heeft hem een heldenstatus gegeven en hij is een voorbeeld voor velen. Zijn naam is voor altijd verbonden aan zijn eigen tribune, de Ricksen-Side. En telkens we in de bus stappen op weg naar een uitwedstrijd of na een thuiswedstrijd een drankje nemen in het supportershome passeren we zijn borstbeeld en zullen altijd even aan hem denken.

Fernando the Commando, 4-ever!

Michel Hennen

Wil je chronologisch door enkele gebeurtenissen uit Fernando’s carrière en verdere leven scrollen, maak dan gebruik van onderstaande tijdlijn.