De natsjalnik* van Sektor 11 had mij ruim voor aanvang van de wedstrijd al gewaarschuwd: je kunt hier niet op je stoeltje blijven zitten. Dat stoeltje van je, dat dient namelijk om op te staan. En je zult hier taal spreken die recht uit je hart komt. Oftewel: het gaat hier fanatiek aan toe. En al heb ik zelf geen seconde op mijn stoeltje gestaan en al is er geen onwelvoeglijk woord uit mijn mond gekomen, ongelijk had de natsjalnik van Sektor 11 niet. De bolel’sjiki van Zenit zijn inderdaad fanatiek en ze drukken zich niet altijd uit zoals de gouverneur van Sint Petersburg het graag zou willen horen. Een verslag vanaf de boorden van de Neva.
* Zie de woordenlijst onder het artikel voor een vertaling van de Russische woorden.
Zaterdag 12 april 2014. Lijn 6, een uit dikke platen opgetrokken, aan alle kanten rammelende tram, zet mij om kwart voor zes af bij metrostation Sportivnaja. Aan de overkant van de Bol’shoi Prospekt zie ik het Petrovskij-stadion al liggen. Politieagenten bij de ingang naar het metrostation en kraampjes met Zenit-opsmuk verraden dat er inderdaad een wedstrijd gespeeld gaat worden. En er loopt ook wel wat volk in blauw-witte sjaals en mutsen. Maar eigenlijk had ik het een dik uur voor de wedstrijd wat drukker verwacht. Zenit is immers van een andere orde dan Dinamo, de veel kleinere club uit Sint Petersburg die ik vier jaar geleden bezocht. De in 1924 opgerichte club behoort tot de absolute top in Rusland, won onder Dick Advocaat in 2008 de UEFA Cup en doet sindsdien verwoede, maar tot nu toe vergeefse pogingen om ook in de Champions League indruk te maken. Gemiddeld komen er meer dan 20.000 toeschouwers naar de wedstrijden, Een verklaring voor de geringe drukte is echter snel gevonden wanneer ik boven de toegangspoorten naar het stadioncomplex een spandoek zie hangen. Zenit Sint-Petersburg tegen Krasnodar begint pas om half acht en niet om zeven uur, zoals ik in gedachten had.
Geen wonder dus, dat de sfeer rond het stadion wat landerig is. De politieagenten en –agentes die de bezoekers moeten fouilleren, hebben niet veel te doen. Dat geldt ook voor de meisjes die desgewenst je gezicht in de clubkleuren schminken. Even rustig is het in de clubshop, waar ik vergeefs zoek naar een beeldje van Zenit’s nieuwe held André Villas-Boas in hurkzit. Enige consternatie bemerk ik alleen in de buurt van een goaltje bestemd voor een spelletje penaltyschieten. Een jongetje van een jaar of zes loopt er huilend en ontroostbaar weg van de goal. Kennelijk heeft hij oog in oog met de keeper gefaald. Nadere inspectie leert echter dat dat geen schande is: de keeper heeft Fortuna op zijn shirt staan en mag dus doorgaan voor de onverslaanbare Ferhat Kaya, die er dankzij een Gullit-pruik bovendien nog extra vreeswekkend uitziet.
Met een trage wandeling om het stadion probeer ik de ruime tijd tot het begin van de wedstrijd stuk te slaan. Het Petrovoskij-stadion (van oorsprong het Lenin Stadion) is behoorlijk centraal gelegen. Met een capaciteit van maar 21.000 toeschouwers is het voor een club als Zenit aan de kleine kant. De club had al jaren geleden verhuisd moeten zijn naar de nieuwe Gazprom Arena, maar de oplevering van dat stadion kent intussen een vertraging van vijf jaar en is nu voorzien voor 2015. Het huidige stadion, gebouwd in een ovaal met vooral onoverdekte tribunes en een neoclassicistische façade, kan mij wel bekoren. Vooral de ligging aan het water, het stadion is gebouwd op de punt van een riviereiland in een aftakking van de Neva, is bijzonder.
Ruim voor het begin van de wedstrijd neem ik mijn plaats in Sektor 11 in. Alle tijd om het programmaboekje eens goed te lezen. Ik ben mij net aan het verdiepen in tegenstander FK Krasnodar, wanneer het programmaboekje zo’n beetje uit mijn handen gegrist wordt. Wanneer ik verrast opkijk, kijk ik in een gezicht waarvan moeilijk vast te stellen is wat het meest opvallende kenmerk is: de iets te lang niet bijgeknipte stekelige baard, de nogal fors uitgevallen neus, de achter een nephoornen bril schuilgaande varkensoogjes of de licht verontrustende grijns. De man bladert het programmaboekje geagiteerd door en duwt het daarna teleurgesteld terug in mijn handen. Uit zijn verklaring voor de plotselinge interventie maak ik met veel pijn en moeite op dat hij op zoek was naar de naam van de arbitr. Nadat hij zich heeft voorgesteld met de woorden ‘Ja zdjes’ natsjalnik’, begint een warrige conversatie waaruit ik concludeer dat het Russisch in het klaslokaal en van mijn beschaafe vrienden toch wel wat gemakkelijker te volgen is en hij dat ik uit Litouwen kom en niet op permanente basis in Sektor 11 thuishoor. De natsjalnik van Sektor 11 probeert mij de gedragsregels in zijn vak uit te leggen, maar ziet zich kennelijk geconfronteerd met een overmaat aan onbegrip op mijn gezicht. Hij eindigt zijn uiteenzetting namelijk met de mededeling dat Sektor 11 over een eigen inostranspezialist beschikt, wiens bezigheden hij verder overigens niet toelicht. En mocht ik volgend seizoen op permanente basis in Sektor 11 willen verblijven, dan moet ik mij in juni melden in een café aan de prospekt Dobroljoebova, waar ik een formuliertje met mijn NAW-gegevens bij de natsjalnik kan achterlaten.
Intussen is het stadion aardig volgelopen. De hele kurve achter de goal, Sektor 11 tot en met 16, is gereserveerd voor de omvangrijke virazj van Zenit. Tussen de vele donkerblauw-lichtblauw-witte vlaggen en spandoeken hangen ook wat zwart-geel-witte doeken: een duidelijke verwijzing naar het tijdperk van de tsaren, toen Rusland een groot en machtig imperium vormde en Sint-Petersburg de hoofdstad van dat imperium was. Dat zou politiek geïnterpreteerd kunnen worden. Een deel van de Russische samenleving is doordrenkt van een etnisch nationalisme waarbij het beleid van Poetin bleek afsteekt en dat deel is goed vertegenwoordigd in de voetbalstadions van Rusland. Maar waarschijnlijk zijn de doeken en de erenaam ‘Stolitsa Rossiskoj Imperii’ toch vooral chauvinistisch getinte stoerdoenerij.
Met evenveel gemak pronken de ultra’s met symbolen uit de communistische tijd, en dan met name met de naam Leningrad. Bijvoorbeeld in hun Gimn bolel’sjikov Zenita: `Luister, Leningrad, met heel mijn ziel zing ik voor jou mijn lied.’ Niet alleen de virazj, maar het hele stadion zingt de slepende hymne direct na aftrap van de wedstrijd en masse mee. Nadat het stadion in de vierde minuut eindelijk uitgezongen is, nemen de barabansjiki van de Ultra’s de rest van de wedstrijd het heft in handen. Zij slaan de maat, de curve zingt of scandeert, vaak ondersteund door de curve aan de overkant en door andere tribunes. Als het de hele wedstrijd twee minuten stil is geweest, is het veel. We horen de ook uit stadion in Duitsland of Zuid-Europa bekende deuntjes, een enkele keer klinkt ook iets typisch Russisch. De Ultra’s nemen zichzelf ook hier buitengewoon serieus. Erg vermoeiend, dus.
Op het veld is Zenit duidelijk de bovenliggende partij. Dat mag ook wel, gezien de kwaliteit van de selectie. Die selectie is een mix van oudgedienden uit de tijd dat ook Fernando Ricksen in Sint-Petersburg actief was, van dure buitenlanders en van Russische talenten. De oudgedienden verdwijnen daarbij langzamerhand naar het tweede plan. Alleen Andrej Arshavin en Anatoli Timosjoek zien we vanavond in actie. De eerste speelt een onopvallende wedstrijd en wordt in de rust gewisseld. De tweede mag diep in de tweede helft de niet bijster geïnspireerd acterende Axel Witsel vervangen. Een andere Belg, Nicolaas Lombaerts, ligt aanzienlijk beter bij het publiek. De centrale verdediger mag inmiddels tot de oudgedienden gerekend worden en heeft het tot aanvoerder. geschopt. De echte sterren zijn echter de Braziliaan Hulk en de Portugees Danny.
De eerste brengt Zenit al na zes minuten op voorsprong met een vrije trap die op weg naar het doel een paar keer vanzelf van richting lijkt te veranderen. Daarna speelt Zenit een tijd lang heel behoorlijk, maar zonder te scoren. Tegenstander Krasnodar komt beter in de wedstrijd en is een paar keer gevaarlijk op de counter. Uit een van die counters volgt na rust de gelijkmaker. Daarna kan het even alle kanten op, want Zenit zit totaal niet meer in de wedstrijd. Op de tribunes loopt de frustratie op, zeker nadat een doelpunt van Zenit eerst toegekend, maar vervolgens afgekeurd wordt. Mijn achterbuurman brengt niets anders meer uit dan ‘bljat’ en ‘soeka’. Dat doet hij met zoveel afwisseling in ritme en timbre, dat er bijna een klankgedicht ontstaat. Maar een culturele onderscheiding van de gouverneur van Sint Petersburg zal hij er waarschijnlijk toch niet mee verdienen.
Een lucky goal helpt de Peterboerzji uiteindelijk over het dode punt. Een wilde trap van Hulk wordt door het been van een tegenstander negentig graden van richting veranderd. Dat Hulk de goal claimt, wekt weinig verbazing gezien de allures waarmee hij over het veld loopt. Dat de goal ook nog op zijn naam wordt gezet, is merkwaardiger. Daarna gaat het bij Zenit weer beter lopen. Tien minuten voor tijd maakt Rondón 3-1, in blessuretijd maakt Hulk zijn derde doelpunt na een schitterende actie van Danny.
Een week eerder 6-2 tegen Roebin Kazan, vanavond 4-1 tegen Krasnodar: Zenit verkeert na een mindere periode weer in grootse vorm. Dankzij de wat geflatteerde overwinning neemt de ploeg bovendien de koppositie over van Lokomotiv Moskou. Een vijfde kampioenschap ligt mogelijk in het verschiet. De stemming is dus opgetogen onder de supporters. Zo kan het gebeuren dat de mensen die bij de tramhalte staan te wachten op lijn 6 getrakteerd worden op een even enthousiaste als onverstaanbare begroeting vanuit een met open deuren wegrijdende marshroetka. De natsjalnik van Sektor 11 laat zich tevreden naar huis rijden. De klus is weer geklaard.
PS
Met het kampioenschap zou het uiteindelijk niets worden. Na een 2-4 nederlaag tegen Dinamo Moskou moet Zenit de eerste plaats op de een-na-laatste speeldag afstaan aan CSKA Moskou. De fanati kunnen de nederlaag maar moeilijk verkroppen en ondernemen een paar minuten voor het einde van de wedstrijd een ouderwetse pitch invasion.
Betekenis Russische woorden:
natsjalnik – leider
bolel’shik – supporter
arbitr – scheidsrechter
‘Ja zdjes natsjalnik’ – ‘Ik ben hier de leider’
inostranspezialist – buitenland(er)deskundige
virazj – trbune met fanatieke aanhang
Stolitsa Rossoskoj Imperii – hoofdstad van het Russisch imperium
Gimn bolel’shikov Zenita – Hymne van de supporters van Zenit
barabansjiki – trommelaars
bljat en soeka – schuttingwoorden
marshroetka – taxibusje dat langs een vaste tram- of buslijn rijdt
fanati – fanatieke supporters