De KNVB heeft een tussenbalans opgemaakt wat betreft de pilot “Jupiler League”. Voorzichtig optimisme is de conclusie. De doelstelling van de introductie van beloftenelftallen in de eerste divisie is tweeledig. Oranje moet er kwalitatief beter en de eerste divisie aantrekkelijker van worden. Tijd voor onze analyse in twee delen. Vandaag deel II: de eerste divisie.
Naast Oranje moet ook de eerste divisie er beter van worden, of in de woorden van de KNVB, de introductie van beloftenelftallen moet van “… de Jupiler League weer een sportieve en vitale competitie maken”. Blijkbaar was het niet sportief de afgelopen jaren.
Die toegevoegde waarde van de beloftenelftallen moet duidelijk positief zijn, want er is minstens één nadeel: clubs in de competitie die niet het hoogste sportieve niveau mogen nastreven tasten de geloofwaardigheid van die competitie aan.
Om toegevoegde waarde te onderzoeken zette de KNVB een pilot op. Voor een periode van twee seizoenen mogen de beloftenelftallen van Ajax, PSV en FC Twente deelnemen aan de eerste divisie en zij kunnen niet degraderen of promoveren.
De KNVB constateert na één seizoen de volgende feiten:
- de sportieve kansen voor clubs zijn hetzelfde gebleven na toetreding van de beloftenteams;
- de kijkcijfers van wedstrijden waarin de beloftenteams meespelen, liggen gemiddeld 37% hoger dan overige wedstrijden van de Jupiler League;
- Jong Ajax heeft zowel op de televisiekijkers (+ 66%) als op stadionbezoekers (+ 34%) een positieve invloed;
- Het aantal bezoekers bij thuiswedstrijden van de beloftenteams ligt met 42% van het gemiddelde lager.
Is het een goed opgezette pilot, waarvan je de resultaten serieus moet nemen? Een goede pilot (a) neemt een representatieve steekproef van de clubs waarvan je mag verwachten dat ze na afloop van de pilot een beloftenelftal op de been kunnen brengen op eerste divisie niveau en (b) laat die beloftenelftallen deelnemen aan de competitie onder de voorwaarden zoals die na afloop van de pilot ook zullen gelden.
Zijn Ajax, PSV en Twente een representatieve steekproef van de te verwachten beloftenelftallen in de eerste divisie? Dat hangt af van het aantal eredivisieclubs dat in staat zal blijken een eerste divisiewaardig beloftenelftal op de been te brengen. Jong Twente eindigde in de onderste regionen, dus wellicht zullen het er niet veel meer dan drie of vier (Feyenoord) zijn. In dat geval is de steekproef representatief (en zelfs bijna compleet) en moet je feit 2) serieus nemen. De eerste helft van feit 3) geeft overigens wel aan wie grotendeels verantwoordelijk is voor feit 2): Ajax.
Dit is een zorgelijke ontwikkeling voor elke eerste divisie club die denkt via TV geld financieel wijzer te worden van de introductie van beloftenelftallen in de eerste divisie. Als Jong Ajax de motor is achter de kijkcijfers en dus de interesse van FOX in de eerste divisie, wat let Ajax dan om een groter aandeel van het te verdelen TV geld uit de eerste divisie pot op te eisen?
De tweede helft van feit 3) kan meerdere redenen hebben. Zo had Fortuna rondom het duel tegen Jong Ajax een kortingsactie, die vast meer toeschouwers in het stadion bracht, maar niet noodzakelijkerwijs meer inkomsten.
Dan door naar het tweede aspect van de pilot. Zijn de voorwaarden die gelden tijdens de pilot gelijk aan de voorwaarden die na afloop van de pilot zullen gelden? Nee, tijdens de pilot kan een beloftenelftal niet degraderen; na afloop van de pilot wel.
Deze weeffout heeft consequenties voor de geldigheid van feit 1). Voor de beloftenelftallen stond er 38 maal niets op het spel en als het beloftenelftal met eerste elftalspelers kwam opdraven dan had dat niets met het duel in de eerste divisie te maken, maar met de beslommeringen van het eerste elftal. In die zin lag het nooit voor de hand dat er een systematische vorm van competitievervalsing zou plaatsvinden.
Dat komt anders te liggen als er in de eerste divisie wel iets op het spel staat voor het beloftenelftal: degradatie. Op het moment dat degradatie dreigt, kan de club van het beloftenelftal ingrijpen door het beloftenelftal te versterken met een paar ervaren spelers. Als dat gebeurt, ontstaat er weldegelijk competitievervalsing, maar in de pilot zal zich dat niet voordoen omdat degradatie onmogelijk is. Tuurlijk, de regel dat een speler niet meer voor een beloftenelftal mag uitkomen als hij 15 duels voor het eerste elftal heeft gespeeld, minimaliseert dit risico. Maar Ajax is al een charmeoffensief begonnen om juist die regel te doen verdwijnen.
Kortom, er zitten een paar haken en ogen aan de introductie van beloftenelftallen die de pilot niet gaat blootleggen en waar de eerste divisie clubs nog maar eens goed over moeten nadenken.
Riccardo Welters